Goed onderwijs start bij actuele kerndoelen
In november 2025 is een belangrijke mijlpaal bereikt: de definitieve conceptkerndoelen voor alle negen leergebieden zijn gepubliceerd. Daarmee is het fundament gelegd voor een toekomstbestendig curriculum in het primair en voortgezet onderwijs. Wat betekenen deze geactualiseerde kerndoelen voor leraren en schoolleiders? En hoe kunnen scholen hier nu al mee aan de slag?
De huidige kerndoelen zijn al sinds 2006 van kracht. Sindsdien is de maatschappij behoorlijk veranderd. Maatschappelijke en technologische ontwikkelingen vragen om een herziening van wat leerlingen moeten kennen, kunnen en ervaren, onder meer bij leergebieden als digitale geletterdheid en burgerschap.
“Als we het curriculum niet aanpassen, slaan we de plank mis”, beaamt schoolleider Lyda Vos van vmbo-fusieschool Praktiq in Goes. “De maatschappij stelt nieuwe eisen aan leerlingen. Daar moet het onderwijs op inspelen.” Haar school deed mee aan de fase van beproeven voor wiskunde, en is nu betrokken bij gecijferdheid, Engels en Nederlands.
Johannes Visser werkt als leerkracht en burgerschapscoördinator op basisschool De Ronde Maat in Rijssen en was betrokken bij de actualisatie van de kerndoelen burgerschap. Ook hij ziet de urgentie: “Voor burgerschap was behoefte aan concrete kerndoelen. De Burgerschapswet stelt dat scholen doordacht met burgerschap aan de slag moeten gaan, maar er was geen houvast. Dat moest anders.”
Op basis van de kerndoelen ontwikkelen we functionele kerndoelen voor leerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs die zeer moeilijk leren, een meervoudige beperking hebben, of uitstromen naar dagbesteding of arbeidsmarkt. Deze doelen sluiten aan bij hun ontwikkelmogelijkheden en bieden scholen houvast voor passend onderwijs. Een deel van deze kerndoelen is al opgeleverd; de rest volgt in 2027.
In 2022 gaf het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de opdracht aan SLO om samen met het onderwijsveld de kerndoelen te actualiseren. Vanuit het ministerie begeleiden Katinka Beker en Charlotte van Voorden de actualisatie en implementatie. Katinka: “De huidige kerndoelen waren zo oud, dat er inmiddels een hele lijst was met wensen voor de nieuwe kerndoelen. Naast actuele inhouden gaat het om wensen als doorlopende leerlijnen, meer samenhang tussen en binnen de leergebieden, meer focus op lezen, schrijven en rekenen, kansengelijkheid en voldoende aandacht voor de brede functie van het onderwijs.”
Leraren, schoolleiders, vakexperts en curriculumontwikkelaars werkten samen in negen leergebieden. Ze schreven conceptkerndoelen, toetsten die in de praktijk en verwerkten de ontvangen feedback. Mirjam Brand, programmamanager bij SLO: “Het hele proces is ingericht met monitoring op de werkopdracht. Ik kijk terug op een zorgvuldig en succesvol proces.”
Wat Lyda mooi vond aan het traject, was dat docenten weer geïnspireerd raakten voor het vak. “Ze dachten opnieuw na over wat passend is voor hun leerlingen. De samenwerking met andere scholen vond ik erg positief en adviezen uit de fase van beproeven zijn goed verwerkt in de definitieve versies.”
Johannes heeft het proces ervaren als doordacht: “We keken steeds wat de leerling hieraan heeft. Ook was er volop ruimte voor feedback, aanpassingen en reflectie. De fase van beproeven was cruciaal om te testen of de doelen bruikbaar zijn in de onderwijspraktijk.”
De nieuwe kerndoelen zijn concreter geformuleerd dan voorheen. Ze vormen een kader, geen keurslijf. Dat biedt scholen ruimte voor eigen invulling. “De kerndoelen geven richting én ruimte aan het veld”, zegt Mirjam. “Ze beschrijven wat leerlingen moeten kennen, kunnen en ervaren. Daarmee kun je als school met een frisse blik kijken naar je onderwijsaanbod en leermiddelen.”
De kerndoelen geven grip op het schooleigen curriculum, vindt Lyda. “Daarbij is een lesmethode een hulpmiddel, geen leidraad.” Johannes vult aan: “In de kerndoelen is de opdracht aan de school vastgelegd. Hoe je dat invult, mag je als school zelf bepalen.”
De geactualiseerde kerndoelen sluiten beter aan bij de huidige en toekomstige maatschappij. Voor vmbo-leerlingen is de praktische toepasbaarheid een verbetering, vindt Lyda. “De concrete formulering van de kerndoelen geeft ons de gelegenheid om leerlingen een brede oriëntatie mee te geven. Dat past beter bij deze generatie.”
Ook in het basisonderwijs bieden de kerndoelen meer houvast. Ze maken duidelijk wat leerlingen moeten leren, en geven scholen de ruimte om dat op hun eigen manier vorm te geven. “Als je de kerndoelen leest, ga je automatisch nadenken over hoe je dit als school aan je leerlingen kunt aanbieden”, aldus Johannes.
De implementatie van de geactualiseerde kerndoelen op school vraagt om visie, samenwerking en eigenaarschap. Leraren moeten opnieuw nadenken over hun onderwijsaanpak. “Als je weet wat er écht wordt gevraagd, kun je gerichter werken”, zegt Johannes. “Dat helpt om werkdruk te verminderen.” Leraren krijgen meer vrijheid, maar moeten ook leren omgaan met die ruimte. Lyda: “Het vraagt om samenwerking, reflectie en soms een omslag in denken. Voor sommige leraren is dat spannend, maar het biedt ook kansen.” Mirjam licht toe: “Door de concretere formulering van de kerndoelen kunnen leraren scherpere keuzes maken in wat zij leerlingen aanbieden, waardoor zij nog doelgerichter kunnen werken aan betekenisvol onderwijs.”
Schoolleiders moeten ruimte maken voor implementatie van de kerndoelen. Niet alleen op studiedagen, ook structureel in het rooster. Curriculumbewust handelen is immers een houding die leraren altijd nodig hebben. “Onderwijsvernieuwing lukt niet in de middag tussen vier en half vijf”, stelt Johannes. Lyda benadrukt daarnaast het belang van samenwerking: “Doe dit niet alleen. Verbinding tussen collega’s is essentieel. Als schoolleider heb je als taak het gesprek aan te zwengelen.”
Katinka: ”Na oplevering van de definitieve conceptkerndoelen is de volgende stap dat de nieuwe kerndoelen in de wet worden vastgelegd. We verwachten dat de nieuwe (functionele) kerndoelen voor Nederlands en rekenen en wiskunde per 1 augustus 2026 ingaan en de kerndoelen voor de overige leergebieden een jaar later. Een deel van de nieuwe functionele kerndoelen wordt later ingevoerd.
Scholen hoeven echter niet te wachten tot de kerndoelen zijn opgenomen in de wet. Sterker nog: nu is hét moment om te starten. Mirjam: “De kerndoelen zijn al voor iedereen beschikbaar. Regeren is vooruitzien, dus denk nu alvast na of en hoe je dit kunt meenemen in of verbinden aan je schoolplan. Ga ook in gesprek met leermiddelenmakers over hoe ze de nieuwe doelen verwerken. Geactualiseerde kerndoelen zijn een goed begin, maar voor goed onderwijs is meer nodig. Dat vindt plaats in de klas. Praat met leraren van je school over hoe jullie de kerndoelen gaan vertalen naar goed en betekenisvol onderwijs.”
Johannes kan zich daarin vinden: “Pak je kans. De nieuwe kerndoelen bieden mogelijkheden om het onderwijs verder te verbeteren, als je de tijd neemt om er goed naar te kijken en er samen mee aan de slag gaat. Met elkaar in gesprek gaan, levert enorm veel op.”
Charlotte van Voorden, ministerie van OCW: “De actualisatie is een mooie kans om de onderwijskwaliteit te verbeteren. Met een stapsgewijze invoering, geven we scholen de tijd en ruimte om de kerndoelen - met hun team - bewust te vertalen naar hun eigen schoolpraktijk. We ondersteunen de scholen daar ook bij, samen met onder meer SLO, sectorraden, vak- en beroepsverenigingen, opleidingsinstellingen en ontwikkelaars van leermiddelen en toetsen. Denk aan leerlijnen, voorbeeldmaterialen, trainingen, leernetwerken, conferenties en webinars.”
voor scholen en schoolleiders die aan de slag willen met de nieuwe kerndoelen:
Maak tijd vrij voor ontwikkeling en dialoog. Onderwijsvernieuwing vraagt structurele tijdsinvestering.
Werk samen als team. Ontwikkeling lukt niet alleen; vaksecties en leerteams zijn cruciaal.
Wijs voor leergebieden als burgerschap of digitale geletterdheid een coördinator aan die gemotiveerd en deskundig is.
Start bij de kerndoelen. Maak afspraken over hoe je hier gezamenlijk invulling aan geeft en wat je hierbij gebruikt. Je kunt een methode als hulpmiddel inzetten.
Bekijk wat je al doet en bouw daarop voort. De kerndoelen vragen geen compleet nieuw onderwijs, wel een doordachte aanvulling.
Mirjam besluit: “We ontwikkelen een ambitieus en betekenisvol curriculum. De nieuwe kerndoelen helpen scholen om leerlingen goed voor te bereiden op de huidige en toekomstige maatschappij.” Johannes en Lyda zijn tevreden met de doelen die er nu liggen. “Ze sluiten beter aan bij de huidige tijd en door de fase van beproeven weten we dat ze bruikbaar zijn”, zegt Johannes. Lyda vult aan: “Ze zijn minder log en geven scholen de ruimte voor eigen invulling.”
Volgens Lyda verdient ook toetsing aandacht. Ze droomt ervan het systeem van centrale examens te herzien. “Onze leerlingen werken vier jaar aan Engels, en dan bepaalt een toets van tweeënhalf uur de helft van het cijfer. Dat doet geen recht aan de inspanning van de jaren ervoor.” Johannes voegt hier als wens aan toe: “Laten we de inhoud vooral bepalen op basis van wat we belangrijk vinden voor leerlingen en dit niet te veel verbinden aan de politieke situatie van een bepaald moment. Goed onderwijs is belangrijk voor de huidige en toekomstige maatschappij. Het is essentieel om hier een constante koers in te varen.”
De actualisatie van de kerndoelen is geen eindpunt, maar een begin. Lyda en Johannes pleiten voor een cyclische herziening, bijvoorbeeld elke vijf jaar. “Laten we niet weer twintig jaar wachten”, zegt Lyda. “Dat kan simpelweg niet. De wereld verandert te snel.” Volgens Mirjam kan dit met periodiek curriculumonderhoud. “Daarmee actualiseren we het curriculum om de zoveel tijd en stellen het waar nodig bij volgens een vaste werkwijze. In opdracht van, en samen met het ministerie van OCW, ontwikkelen we deze aanpak nu bij SLO. Tot eind 2026 loopt een pilotfase waarin we de aanpak die nu is ontwikkeld, willen testen en bijstellen.”
Bij periodiek curriculumonderhoud kun je denken aan een onderhoudskalender, manieren om kennis uit de praktijk structureel beter te benutten en een loket voor curriculumsignalen. “Leraren, schoolleiders en andere betrokkenen blijven invloed uitoefenen op de inhoud van het curriculum en meedenken op het moment dat het nodig is”, zegt Mirjam. “Voor makers van educatieve materialen en eindtoetsen is het ook fijn om te weten welk vak wanneer aan onderhoud toe is. Daar kunnen ze dan op anticiperen. We starten met deze nieuwe manier van curriculumonderhoud vanaf het moment dat de lopende actualisatie helemaal is afgerond.”
Op basis van de kerndoelen ontwikkelen we functionele kerndoelen voor leerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs die zeer moeilijk leren, een meervoudige beperking hebben, of uitstromen naar dagbesteding of arbeidsmarkt. Deze doelen sluiten aan bij hun ontwikkelmogelijkheden en bieden scholen houvast voor passend onderwijs. Een deel van deze kerndoelen is al opgeleverd; de rest volgt in 2027.
Je kunt de nieuwe kerndoelen alvast bekijken, onderzoeken wat je
nu al kunt doen en hierover het gesprek voeren in jouw team.
