Conceptkerndoelen Nederlandse Gebarentaal
Een sprong vooruit voor dove en slechthorende leerlingen
Nederlandse Gebarentaal is geen hulpmiddel om Nederlands te leren, maar een eigenstandige taal. De conceptkerndoelen Nederlandse Gebarentaal maken dat eens te meer duidelijk. “Voor dove en slechthorende leerlingen betekent het veel dat gebarentaal op een gelijkwaardige manier wordt aangeboden op school als elke andere taal.”
Dat de kerndoelen voor alle leergebieden op de schop gaan is in onderwijsland al enige tijd bekend. Dat ook de kerndoelen van Nederlandse Gebarentaal daaronder vallen zal sommigen zijn ontgaan. Toch is ook het actualiseren van deze kerndoelen heelbelangrijk, zegt Annette van der Laan, curriculumexpert bij SLO. “De kerndoelen van alle leergebieden waren verouderd, dus ook die van Nederlandse Gebarentaal. En we kwamen erachter dat er voor Nederlandse Gebarentaal alleen kerndoelen zijn voor het speciaal onderwijs. In het kader van de doorgaande leerlijn komen er nu ook kerndoelen voor het voortgezet speciaal onderwijs.”
SLO ontwikkelde de nieuwe kerndoelen Nederlandse Gebarentaal in nauwe samenwerking met twee experts van Sprong Vooruit, het landelijk expertisenetwerk voor onderwijs aan en begeleiding van dove en slechthorende leerlingen. “De conceptkerndoelen kunnen niet los worden gezien van twee belangrijke ontwikkelingen op het gebied van gebarentaal” zegt taalkundige en onderzoeker Belinda van der Aa van Sprong Vooruit. “Nederland heeft het VN-verdrag Handicap ondertekend. Daarin staat onder meer dat de overheid maatregelen moet nemen om het leren van gebarentaal te faciliteren. Bovendien werd Nederlandse Gebarentaal in 2021 een wettelijk erkende taal. Daardoor is de overheid verplicht om het gebruik van Nederlandse Gebarentaal in de samenleving aan te moedigen en dus ook in het onderwijs. Nederlandse Gebarentaal heeft hierdoor een andere status gekregen. En terecht. De dovengemeenschap heeft daar jaren voor gestreden.”
De status van gebarentaal is wel eens anders geweest. Tot in de jaren tachtig was de taal in het onderwijs zelfs verboden. “Er werd gedacht dat het een negatieve invloed zou hebben op het leren van gesproken taal,” zegt Belinda. “Maar uit onderzoek is gebleken dat dit niet zo is.” Nederlandse Gebarentaal is geen hulpmiddel voor het leren van Nederlands, vult Annette aan. “Het is een eigenstandige taal.”
Die notie van eigenstandigheid vormde een bron van inspiratie voor de conceptkerndoelen Nederlandse Gebarentaal, evenals de huidige kerndoelen Nederlandse Gebarentaal en de conceptkerndoelen Nederlands en Fries. “Bij de conceptkerndoelen Fries is er expliciete aandacht voor het hele culturele aspect dat is verbonden aan taal,” zegt Belinda. “Daar hebben we ons zeker door laten inspireren, bijvoorbeeld bij conceptkerndoel dertien over visueel-manuele literatuur. Daarbij gaat het erom dat leerlingen kennismaken met literaire Nederlandse Gebarentaal-teksten en creatieve vormen van Nederlandse Gebarentaal, zoals gebarentaalpoëzie.”
De conceptkerndoelen Nederlandse Gebarentaal zijn, geheel in de geest van de naam van het expertisenetwerk, een sprong vooruit voor gebarentaal vindt Belinda. “Voor leraren Nederlandse Gebarentaal betekent het dat ze kaders en handvatten hebben die hen gaan helpen bij het geven van onderwijs. Maar ik vind het nog veel belangrijker voor de leerlingen. Voor hen betekent het veel dat Nederlandse Gebarentaal op een gelijkwaardige manier wordt aangeboden als andere talen. Waar ze vaak moeite hebben met alle nuances van het Nederlands, zie je ze gewoon opbloeien als ze in Nederlandse Gebarentaal met elkaar kunnen communiceren. Dat is heel waardevol.”
In november 2024 ging SLO in gesprek met het onderwijsveld en (vak)experts over de conceptkerndoelen Nederlandse Gebarentaal. Tijdens de landelijke bijeenkomst met de scholen en (vak)experts op 14 november organiseerde SLO samen met Sprong Vooruit de fase van beproeven. Hier namen 38 scholen en experts aan deel. Tijdens deze landelijke bijeenkomst is besproken wat scholen nodig hebben om de toekomstige kerndoelen succesvol in te voeren. Met de opgehaalde feedback worden de conceptkerndoelen verder aangescherpt tot een definitieve set conceptkerndoelen.
De volgende stap in 2025 is het aanbieden van de definitieve set conceptkerndoelen Nederlandse Gebarentaal aan het ministerie van OCW. Het ministerie van OCW heeft aangegeven dat er nog een extra stap moet worden gezet om de kerndoelen meer in samenhang te presenteren, zodat er een goede focus komt op het versterken van lezen, schrijven en rekenen. SLO pakt dit tegelijkertijd op met het verwerken van de feedback uit de onderwijspraktijk. Het ministerie van OCW besluit daarna op welke manier en wanneer de kerndoelen Nederlandse Gebarentaal landelijk ingevoerd worden.
In opdracht van SLO ontwikkelden experts Nederlandse Gebarentaal, samen met SLO-curriculumexperts, de conceptkerndoelen voor Nederlandse Gebarentaal. De experts namens Sprong Vooruit waren Belinda van der Aa en Corina Burggraaf-Maljers. Belinda is taalkundige en onderzoeker bij Auris, dat onderwijs en zorg biedt aan onder andere dove en slechthorende (DSH) leerlingen. Zelf stond ze ook voor de klas op een school voor DSH-leerlingen. Ze is horend en kan ‘heel behoorlijk’ Nederlandse Gebarentaal, zoals ze zelf zegt. Ze schreef de conceptkerndoelen samen met Corina Burggraaf-Maljers, moedertaalgebruiker van Nederlandse Gebarentaal en vakleerkracht Gebarentaal en Dovencultuur op een school voor DSH-leerlingen bij Kentalis. In het proces is daarnaast een advieskring betrokken, waarin onder anderen vertegenwoordigers van de dovengemeenschap zitten.
