Hoge verwachting en laten kinderen bloeien
Ga uit van het potentieel van leerlingen en niet van hun problemen. Dat houdt het team van basisschool Het Palet voor ogen bij het werken aan betere leerresultaten bij rekenen en wiskunde. Ze laten zich daarbij inspireren door de praktische handvatten van SLO over werken vanuit hoge verwachtingen.
Een kleine twee jaar geleden kreeg Het Palet in Opheusden een onvoldoende van de inspectie. En dat oordeel was terecht, zegt Caroline Dupree, die ongeveer dezelfde tijd directeur werd op de school. “Onze prestaties waren onder de maat, zelfs voor een zware wegingsschool als de onze.” Dat ‘zelfs’ wil ze graag meteen nuanceren. Ja, Het Palet telt een bovengemiddeld aantal leerlingen uit gezinnen die kampen met onder meer armoede, verslaving en laaggeletterdheid en de nodige leerlingen met een migratieachtergrond. “Het zijn heel krachtige kinderen die minder kans krijgen, thuis niet, in de maatschappij niet en eerlijk gezegd op school ook niet. Omdat we ons blindstaren op die problemen. De grote vraag is dan: hoe kun je dat keren?”
De school vond inspiratie in inzichten uit de wetenschap over het belang van hoge verwachtingen. Het Nationaal Regieorgaan (NRO) publiceerde hierover in 2021 een leidraad met zes aanbevelingen, die SLO onlangs vertaalde naar praktische handvatten voor het reken- en wiskundeonderwijs. Deze starten telkens vanuit een herkenbare praktijksituatie. “Bijvoorbeeld dat je als leraar onbewust ervan uitgaat dat leerlingen met een andere thuistaal minder goed mee kunnen komen”, vertelt Jaccoline Klein, curriculumontwikkelaar rekenen en wiskunde bij SLO.
Bewustwording van de verwachtingen die je hebt van leerlingen, is de eerste stap om werk te maken van gelijke kansen voor elke leerling. Want onderzoek laat zien dat verwachtingen een selffulfilling prophecy kunnen worden: leerlingen gaan zich gedragen naar wat leraren van hen verwachten of vragen. Hoe lager jij inzet, hoe minder een leerling leert. Of zoals Caroline het formuleert: “We moeten het potentieel van onze leerlingen gaan zien in plaats van hun problemen. Dat betekent niet gaan afschalen als de toetsscores laag zijn, maar juist groeiplannen formuleren.” Jaccoline wil daarbij graag een misverstand uit de wereld helpen. ”Hoge verwachtingen hebben betekent niet de druk opvoeren en dat iedereen het hoogste niveau moet behalen, maar dat je elke leerling de kans geeft om te groeien.”
“Elke leraar wil leerlingen kansen geven”, zegt Caroline. “En zeker op een school als de onze. Teamleden zeggen: ‘Hier zie je de waarde van je werk, voor deze kinderen kunnen we het verschil maken.’ Het is goed om te onderkennen dat je desondanks soms een gekleurde blik hebt. Daarin houden we elkaar nu scherp. We hebben afgesproken dat we steeds vijf doorvraagvragen stellen als we elkaar ‘betrappen’ op te lage verwachtingen. Je kan best beslissen om lesstof een niveau lager aan te bieden, maar dat moet je echt beargumenteren.”
Met een subsidie vanuit de regeling ‘Verbetering basisvaardigheden’ werkt Het Palet nu vanuit hoge verwachtingen aan beter reken- en wiskundeonderwijs. De teamleden verdiepten zich in de zes handvatten en observeren elkaars lessen gericht op die punten. De rekencoördinator speelt daarbij een grote rol. Ze kijkt mee met de lesvoorbereiding en stelt vragen over leerdoelen: sluiten de doelen aan bij het niveau van een leerling en pas je die aan als blijkt dat een leerling al iets kan?
Teamleden vinden het nog lastig om leerlingen eigenaarschap te geven. “Leerkrachten kiezen vaak de veilige weg, zoals te veel voorkauwen. Dan vertellen ze zelf wat er moet gebeuren in plaats van leerlingen te vragen wat hun volgende stap moet worden”, vertelt Caroline. “De leerkrachten doen dat ook omdat ze bang zijn voor gedragsproblemen als ze te veel ruimte geven. Maar we zien juist dat incidenten verminderen. De taak die je leerlingen geeft, bepaalt mede hoe ze zich gedragen. De kunst is om ze voldoende uitdaging te bieden.” Jaccoline beaamt dit: “De kernboodschap in onze handvatten is: zorg dat er voor elke leerling in iedere reken- en wiskundeles iets te leren is. Blijf iedereen uitdagen.”
Ook het flexibel groeperen (een van de zes aanbevelingen) vraagt een omslag in het lesgeven. In plaats van werken met drie vaste niveaugroepen moeten leerkrachten veel meer de vinger aan de pols houden. Niet meer na elke blokperiode, maar per leerdoel. “We willen toe naar kortere cycli waarbij leerkrachten met begripsvragen telkens controleren waar een leerling staat”, vertelt Caroline.
De handvatten van SLO helpen de school bij deze vernieuwing. “Ze bieden stof voor mooie gesprekken in het team en geven tips over welke vragen je elkaar kunt stellen, daar hebben we echt wat aan. Want hoge verwachtingen koesteren is zo’n abstract begrip. Eerst zeggen mensen: dat doen we al hoor. Totdat je bij elkaar gaat observeren en merkt: o ja, dat zeg ik inderdaad vaak. We leren om feedback én complimenten zo concreet mogelijk te maken. Zo kom je samen vooruit.”
Wij ondersteunen scholen met kennis en handreikingen uit onderzoek die ze gericht kunnen inzetten bij het versterken van de basisvaardigheden. In de publicatie vind je handvatten om te werken vanuit hoge verwachtingen in je reken- en wiskundeonderwijs. Wil je ook aan de slag? Scan de QR-code en download de publicatie of kijk voor meer informatie op slo.nl/basisvaardigheden.
